W 2021 roku po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Święto to upamiętnia zryw z lat 1918-1919. Obchodząc ten dzień, składamy hołd bohaterom Powstania Wielkopolskiego, którzy wyzwolili ten region spod panowania niemieckiego. Przyłączyli oni niemal całą Wielkopolskę do odrodzonej po 123 latach Rzeczypospolitej.
Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Było ono największym zrywem niepodległościowym na terenie zaborów, który zakończył się zwycięstwem.
Zbigniew Pilarczyk, kierownik Zakładu Historii Wojskowej Instytutu Historii UAM w Poznaniu upatruje sukcesu Powstania w dobrze kształtującym się, i świadomym społeczeństwem Wielkopolan.
„Mieliśmy do czynienia z bardzo dobrze wykształconymi stanami społecznymi. Cała praca patriotyczna była kierowana do wszystkich stanów, nie tylko do wybranych – jak to było w czasach wcześniejszych powstań. Problem niepodległości był sprawą całego społeczeństwa, każdy mógł się do tej pracy włączyć, działając chociażby w czytelniach i bankach ludowych, towarzystwach śpiewaczych czy gimnastycznych” – powiedział Zbigniew Pilarczyk.
Nie bez znaczenia była także sytuacja polityczna na terenie zaboru. Jak stwierdził Pilarczyk: „Czynniki zewnętrze sprzyjały Polakom. Wielu działaczy niepodległościowych upatrywało szansy w tym, że zaborcy są ze sobą skonfliktowani. Sytuacja pod koniec 1918 roku – zwłaszcza jeśli chodzi o Niemcy, spowodowała, że zelżał nadzór policyjny i rządowy nad Prowincją Poznańską. Pierwotnie zakładano, że powstanie wybuchnie na początku 1919 roku. To, co zdarzyło się w Poznaniu w ostatnich dniach grudnia 1918 roku można nazwać dziełem przypadku”.
Data 27 grudnia miała związek z wizytą Ignacego Jana Paderewskiego, który dzień wcześniej przybył do Poznania. Polacy gromadzili się pod budynkiem Bazaru, w którym zatrzymał się ten wybitny pianista i mąż stanu. Zaborca zorganizował kontrpochód. Jego uczestnicy zniszczyli siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej – legalnej polskiej władzy państwowej, uznanej przez Polski Sejm Dzielnicowy. Przed godziną 17. padł pierwszy strzał – wybuchło powstanie.
W początkowej fazie powstania Naczelna Rada Ludowa prowadziła z Niemcami rozmowy, które miały załagodzić spór. Finalnie jednak nominowała Stanisława Taczaka na tymczasowego dowódcę powstania.
W wyniku walk 6 stycznia 1919 roku wyzwolono Poznań. Powstańcy przejęli wtedy lotnisko Ławica, dzięki czemu Polska zyskała kilkaset samolotów. Do połowy stycznia wyzwolono już większą część Wielkopolski.
Pod koniec stycznia Niemcy rozpoczęli ofensywę na froncie północnym. W połowie lutego przenieśli siedzibę naczelnego dowództwa do Kołobrzegu. Miało to wskazywać na ofensywne plany przeciwko Wielkopolsce. Z pomocą Polakom przyszli politycy Ententy. 16 lutego w Trewirze Niemcy i państwa Ententy podpisały rozejm, który mocował zdobycze powstańców. Front wielkopolski został uznany za front walki państw sprzymierzonych. Niemniej, jak zauważa Zbigniew Pilarczyk: „Efekty powstania to jednak przede wszystkim zasługa samych powstańców a nie zabiegów dyplomatycznych. Gdyby nie te zdobycze z pierwszych tygodni powstania, rozejm w Trewirze dotyczyłby zupełnie innego obszaru”.
Na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 roku ostatecznie przypieczętowano zwycięstwo wielkopolskich powstańców. Do Polski powróciła prawie cała Wielkopolska.
Tekst powstał na podstawie:
- https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-krajowe/narodowy-dzie-zwycieskiego-powstania-wielkopolskiego,45257
- https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/apel-o-ustanowienie-dnia-27-grudnia-swietem-panstwowym-u-prezydenta-rp,34474
- https://dzieje.pl/aktualnosci/powstanie-wielkopolskie-jedyna-tak-duza-udana-polska-insurekcja